Spor Tırmanış Ekipman ve Aksesuarları
İyi Ekipman, İyi Kararlar, Güvenli Tırmanışlar!
Spor Tırmanış Ekipman ve Aksesuar Listesi
Spor tırmanış ekipmanları genel olarak diğer tırmanış türlerinde kullanılan ekipman ile benzerlik gösterse de teknolojinin gelişmesi ve profesyonel ihtiyaçlar bu ürünlerin bazı açılardan farklılaşmasını beraberinde getirmiştir. Bu bölümde Spor tırmanışa özel ekipmanları inceleyebilirsiniz.
Lider ve hız disiplinlerinde emniyet kemeri kullanılması zorunludur. Emniyet kemerleri alt koşum (Yarı profesyonel olarak da adlandırılmaktadır) şeklinde (Sit harness) olmalıdır. Emniyet Kemerleri tırmanışta ipe girmeyi sağlayan ve en önemli temel güvenlik ekipmanıdır.
Emniyet Kemeri
(Harness)
Emniyet kemeri seçiminde göz önüne alınması gerekli temel hususlar vardır. Bunlar;
Tırmanıcının cinsiyeti: Kadınlar için özel üretilen emniyet kemerlerinin bel kemeri daha dar, alta doğru genişleyen bir açıdadır ve bacak kolonları da daha geniş üretilmektedir.
Amaç: Bütün tırmanış kemerleri aynı gibi görünse de aslında aynı olmaktan uzaktır. Firmalar, farklı tırmanış türleri ve dağcılık tırmanışları için çeşitli emniyet kemerleri piyasaya sürmektedir. Kemerinizi seçmeden önce firmanın kendi sitesindeki açıklamaları okumanız ve spor tırmanış için üretildiğini kontrol etmenizde fayda olabilir.
Ağırlık/Dayanıklılık: Tırmanış kemeri mümkün olduğunca hafif ve bir o kadar da sağlam olmalıdır. Bu sebeple TDF Yarışma Kuralları Kitabından tırmanış kemeri ile ilgili standartları kontrol etmeniz yararlı olacaktır.
Alt Koşum Emniyet Kemeri (Sit Harness)
Son olarak spor tırmanış için üretilen emniyet kemerleri ile diğerleri arasındaki farklardan bahsetmek yerinde olacaktır.
Petzl Spor Tırmanış Kemeri (Petzl Gym Harness)
Daha hafif üretildikleri için konforları nispeten daha düşüktür.
Diğer tırmanış türleri için üretilenlere göre dayanım oranları daha düşük olabilir. Bu sebeple yarışmalarda kullanmaya uygun nitelikte olduğunu teyit etmek önemlidir.
Bacak kolonlarında ayar tokası bulunmayabilir.
Detaylı Bilgi İçin
Tırmanış Ayakkabısı; ülkemizde Kata (Kaya Tırmanış Ayakkabısı) ya da Friction (Sürtünme) olarak da bilinen, kaya ve spor tırmanışlarında kullanılan, ayağı tamamen saran bir ayakkabıdır.
Tırmanış Ayakkabısı (Kata, Friction)
Tırmanış Ayakkabısı (Climbing Shoes)
Yapıları gereği tırmanış performansı doğrudan etkilerler. Kolay giyilen (Bağcıksız/Slip-on) cırtlı (velcro) ya da bağcıklı (Lace) çeşitleri vardır.
Gelişen tırmanış ekipmanı teknolojisi ile beraber tırmanış ayakkabılarında da büyük gelişmeler olmuştur. Günümüzde birçok firma birbirinden farklı teknolojileri ile farklı disiplinler ve ayak yapıları için modeller üretmektedir.
Amaç: Birçok tırmanış üreticisi artık her tırmanış türü ve disiplini için ayrı bir özelliğin ön plana çıktığı ayakkabılar üretmekteler. Bu sebeple öncelikle belirlenmesi gereken konu spor tırmanışın hangi disiplinine yönelik olacağı konusudur.
Tırmanış ayakkabısı seçiminde göz önüne alınması gerekli temel hususlar vardır. Bunlar;
Örneğin lider disiplini için yumuşak topuk, bouldering için sert uç kısım ve yumuşak adaptif orta bölüm, hız için tamamen yumuşak ve hafif topuk ve parmakların üst kısmına kadar olan sert uç koruma kısmı ön plana çıkmaktadır.
Konfor/Performans: Daha rahat ve uzun süreli tırmanışlarınız için doğal (neutral) tabanlı ayakkabıları tercih ederken, yarışma gibi kısa süreli tırmanışlarınızda yüksek performansı destekleyen agresif (aggresive) profilde bir ayakkabı tercih edebilirsiniz.
Tırmanış ayakkabı profilindeki asimetri ve agresiflik arttıkça performansın arttığı ve konforun nispeten azaldığı söylenebilir.
Cinsiyet: Her ayak yapısı farklıdır. Dolayısıyla kadın erkek ayak yapıları da birbirinden çok faklıdır. Kadınların ayakları çoğunlukla daha dar ve küçük olurken erkeklerin ayakları daha geniş ve büyük olabilmektedir.
Bununla beraber; doğal (neutral) profilli ayakkabılar yeni başlayan tırmanıcılar ile geleneksel ya da çok ip boylu tırmanış yapanlar için, agresif profil ayakkabılar ise negatif eğimli yüzeylerde tırmanış yapan profesyonel tırmanıcılar için daha doğru seçimdir denebilir.
Bu sebeple; tırmanış ayakkabısı alırken denemekten çekinmeyin ve ayağınıza en uygun olan ayakkabıyı bulmaya çalışın.
İlave olarak alacağınız ayakkabının taban yapısından, bağlama sistemine, sertliğinden (rijit oluşu), çarşak bantlarının büyüklüğüne kadar bütün faktörler tırmanış konfor ve performansınızı etkileyecektir.
Özellikle profesyonel hedefleri olan sporcuların ayakkabı almadan önce kendileri için en uygun olanı belirlemek için araştırma yapmaları yerinde bir karar olacaktır.
Detaylı Bilgi İçin
Disiplinlere Göre Tırmanış Ayakkabı Seçimi
Spor tırmanış ipleri kaya tırmanışında kullanılan iplere göre bazı açılardan farklılık gösterirler. Çoğunlukla kapalı alanda kullanılmaları, antrenmanlarda zorlu teknik çalışmalara ağırlık verilmesi sebebiyle düşme miktarının fazla oluşu ve kaya tırmanışı için gereken özel niteliklere ihtiyaç duyulmaması bu farklılığın sebeplerinden bazılarıdır.
Tırmanış İpi
Bu sebeple tırmanış ipi seçerken aşağıdaki kriterleri göz önüne almak faydalı olacaktır.
Tür: Spor tırmanış ipleri dinamik tam ip (Single rope) olmalıdır. Ortalama önerilen ip kalınlı 9,5mm-10,5mm'dir. Spor tırmanış iplerinde ağırlıktan ziyade ipin dayanıklılığı ve emniyet aletindeki performansı ön planda tutulmalıdır.
Dayanıklılık: Spor tırmanış iplerinin dış mantosu diğer tırmanış iplerine göre ortalama olarak %40 daha kalındır. Dış manto kalınlığının artması zorlu teknik çalışma ve düşmelere karşı ipin dayanımını arttırmakta ve kullanım ömrünü uzatmaktadır.
Dry rope: Dry rope yani suya karşı mukavemet özelliği kaya tırmanışına yönelik geliştirilmiştir. Bu sebeple spor tırmanış iplerinde olmasına gerek yoktur.
Uzunluk: Tırmanış duvarları faklı boyutlarda inşa edilmektedir. Fakat standart bir lider duvarı göz önüne alınırsa ip boyunun ortalama 40-50 metre arasında olması yeterli olacaktır.
Bütün bu faktörler göz önüne alınarak spor tırmanış iplerinin diğer iplere nazaran daha ağır, daha sağlam, daha kısa ve daha ucuz oldukları söylenebilir.
Detaylı Bilgi İçin
Tırmanış İpi Seçimi
Tırmanış İpi Hazırlama
Tırmanış ya da iniş yapan bir sporcunun emniyete alınması spor tırmanıştaki en önemli konulardan birisidir. Bu nedenle; emniyetçilik görevi ayrı bir branş olarak günümüzde ortaya çıkmış ve tamamen farklı bir uzmanlık alanı haline gelmiştir.
Emniyet ve iniş aletleri
(Belay Device)
Günümüzde bu tırmanış aletleri yaygın olarak 3 temel; tubular (tüp/boru şeklinde üretilmiş), assisted tubular/passive supported (pasif destekli) ve cam assisted/active supported (aktif destekli) türlerinde üretilmektedir.
Ülkemizde Merkez Hakem Kurulu Ulusal Kurallar kitabına göre, TDF bünyesinde yapılan yarışlarda kilitleme veya manuel emniyet alma ekipmanlarının kullanılmasına müsaade edilmiştir. (EN15151-1 ve EN15151-2)
Mammut Smart 2.0
Tubular Emniyet Aletleri: Üreticiler tarafından değişik isimlerle küçük farklılıklar üretilen modelleri mevcuttur. (ATC, mantis, air force 1-2 vb.)
Pozitif Özellikleri:
Basitlik, hafiflik ve kullanım kolaylığı,
Geniş bir yelpazede tırmanış ipi ile uyumlu olmaları,
İkili iniş için uygun olmaları,
İpi burmamalarıdır.
Negatif Özellikleri:
Frenlemeyi hiç desteklememeleridir.
Güvenlik endişeleri nedeniyle bazı tırmanış salonlarında kullanılmaları yasak olabilir.
Çok ip boylu tırmanışlar için uygun değildirler.
Tubular Emniyet Aletleri
Passive Assisted (Pasif Destekli) Emniyet Aletleri: Yapılarında hareketli parça bulundurmaksızın frenlemeyi destekleme ya da kilitleme özellikleri vardır. Bu frenleme/kilitleme desteğini tasarımları sayesinde ipi metal gövdeleri arasında sıkıştırarak yaparlar.
Pozitif Özellikleri:
Lider ve üstten emniyetli (Top rope/roping) tırmanışlarda tubular emniyet aletlerine göre daha güvenlidirler.
Aktif destekli aletlere göre çok daha ucuzdurlar.
Sistemdeki ipin beslenmesi ve sağılması cam assisted (aktif destekli) cihazlara göre nispeten daha kolaydır.
Negatif Özellikleri:
Frenleme desteğinin tam performans ile çalışması için özel karabinalara ihtiyaç duyabilirler.
Kilit mekanizmalarını serbest bırakmak ilave bir harekete ihtiyaç duyabilir.
Pasif Destekli Emniyet Aletleri
Active Assisted (Aktif Destekli) Emniyet Aletleri: Pasif destekli emniyet aletleri ile farkları yapısındaki hareketli parçalardır. Bu hareketli parçalar frenleme ve/veya otomatik kilitlemeyi mekanik olarak sağlarlar.
Pozitif Özellikleri:
Emniyetçi hatalarını diğer emniyet aletlerine göre daha çok kapatırlar.
Tırmanıcıyı indirmek diğer aletlere göre daha kolay ve akıcıdır.
Negatif Özellikleri:
Alışmak zaman alabilir, pratik gerektirebilirler.
Daha ağır ve pahalı olabilirler. Bazı modeller özel karabinaya ihtiyaç duyarlar ve tek ip kullanımına uygundurlar.
Hatalı kullanımlarda otomatik kilitleme yapmazlar.
Aktif Destekli Emniyet Aletleri
Tırmanışta kullanılacak emniyet aleti seçimi oldukça kişiseldir. Sadece spor tırmanış ya da çoklu tırmanış türlerini beraber yapacak tırmanıcıların tercihleri farklılık gösterebileceği gibi kişinin baskın elinin sağ ya da sol oluşu da bu seçimi etkileyebilecektir.
Gerçekleştireceğiniz tırmanışlarda tecrübeli olduğunuz basit bir aletin, tecrübesiz olduğunuz daha kapsamlı bir aletten çok daha fazla emniyetli olabileceğini göz ardı etmemeniz gerekebilir.
Tırmanış aleti seçiminde bilgi ve pratik kadar alışkanlıkların da önemli olacağı gerçeğini göz ardı etmemek gerekir.
Climbing Technology Click-Up+
Climbing Petzl Grigri
Emniyet Aletleri
Grigri mi? Click-up Mı?
Sonuç olarak; hangi tür emniyet aleti kullanırsanız kullanın fren elinizi sürekli olarak bacağınıza yakın ve fren pozisyonunda tutmanız gerektiğini unutmayın.
Detaylı Bilgi İçin
Emniyet Alırken Elleri Serbest Bırakma
Emniyete Alma Tavsiyeleri
Wild Country Revo
Bu bölümde daha iyi anlaşılması ve spor tırmanışa özel bir çeşitlilik olmaması sebebiyle bütün karabina çeşitlerini ve kullanım maksatlarını açıklamak daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Karabinalar
Üretildikleri malzemeye göre karabinalar,
Karabinalar 5 farklı başlık altında incelenebilirler. Bunlar;
Via Ferrata Karabinası
Üretildikleri şekle göre karabinalar,
Kilit sistemlerine göre karabinalar,
Kilitsiz karabinalar,
İniş ve emniyete alma (Anti-cross) karabinalarıdır.
Şimdi önce bu başlıkları ve sonrasında spor tırmanışta ihtiyaç duyacağımız karabinaları inceleyelim.
Burun yapısına göre karabinalar,
Üretildikleri malzemeye göre karabinalar ikiye ayrılır. Günümüzde karabinalar kullanım amaçlarına göre alüminyum alaşım ya da çelikten imal edilmektedirler.
⁕ Üretildikleri malzemeye göre karabinalar
Alüminyum Karabinaların kullanım alanları çok geniştir ve hemen her yerde ve tüm amaçlarla kullanılmaktadırlar.
Çelik Karabinalar ise alüminyum karabinalara göre daha dayanıklı olmalarına rağmen ağırlık dezavantajları sebebiyle günümüzde çoğunlukla sabit emniyet noktalarında, aşınmanın yüksek olacağı noktalarda (Yarım kazık düğümü ile iniş ve bazı expresslerde) yoğun olarak kullanılmaktadırlar.
Alüminyum/çelik karabinaların her ikisi de çok farklı amaçlarla üretilseler de çoğunlukla aşağıdaki amaçla kullanılmaktadırlar.
Alüminyum Karabina Mı? Çelik Mi?
Çelik Karabina
Triple-Lock Alüminyum Karabina
Üretildikleri şekle göre karabinalar dörde ayrılır. Bunlar; Oval, D, Asimetrik D ve Armut karabinalardır. Birçok özelliklerinin yanında aşağıda en temel fonksiyonlarına yer verilmiştir.
⁕ Üretildikleri şekle göre karabinalar
Oval Karabinalar: Özellikleri yükü maksimum eksene paralel olarak ortalamalarıdır.
Oval Karabina
D Karabinalar: Özellikleri yükü maksimum eksene en yakın noktada konumlandırmalarıdır. En güçlü karabinalardır.
Asimetrik D Karabinalar: Geniş kapı açıklığı olan D karabinalardır diyebiliriz. Standart D karabinaya göre daha pahalı ve az dayanımlıdırlar.
Armut (HMS) Karabinalar: Özellikle iniş ve emniyete almak için tasarlanmışlardır. Geniş ve sitrik üst kısımları yarım kazık düğümü ile uyumludur.
Dayanıklılık Skalası (Az→Çok)
Oval → Armut → Asimetrik D → D Karabinalar
Armut HMS Karabina
Asimetrik D Pin-lock Karabina
D Karabina
Kilit sistemlerine göre karabinalar temel olarak ikiye ayrılır. Bunlar; vidalı ve otomatik kilitli karabinalardır.
⁕ Kilit sistemlerine göre karabinalar
Otomatik kilitli Karabinaların zaman içerisinde farklı kilit mekanizmaları olan sistemler geliştirilmiştir. En çok kullanılan otomatik kilit sistemleri;
Vidalı karabinaların bazı modellerinde vidanın kontrolsüzce açılmasını engellemek için manyetik ya da mekanik ikincil koruma mekanizmaları bulunabilmektedir.
Karabinalar Hakkında Herşey
Vidalı-Oval Karabina
Twist-Lock Karabina
Twist-lock: Çevir → aç mekanizmalı
Triact/Triple-lock: Kaydır → çevir → aç mekanizmalı
Pin/Ball-lock: Bastır → çevir → aç mekanizmalı.
Burun yapısına göre karabinalar; geleneksel kanca (hook/notch) uçlu karabinalar ve keylock uçlu karabinalar olarak ikiye ayrılırlar.
⁕ Burun yapısına göre karabinalar
Hoodwire Karabina
Monofil Karabina
Wirelock Karabina
Clean-wire Karabina
Kanca Burunlu Karabinalar: Çoğunlukla tel kapılı karabinalar kanca uçlu yapıda üretilmişlerdir. Bu karabinaların en büyük sorununun ip, perlon, bolt vb. ekipmanlara ve emniyet noktalarına takılmaları sebebiyle ilave dikkat ve efora ihtiyaç duymalarıdır.
Üreticiler bu soruna çözüm getirmek için değişik burun yapıları ve tel kapılar geliştirmişlerdir. Bunlarda bazıları; hoodwire, monofil, wirelock ve clean-wire yapılarıdır.
Detaylı Bilgi İçin
Keylock ve Kanca Burunlu Karabina
Keylock Burunlu Karabinalar: Kanca burunlu karabinalara göre daha yeni bir tasarım olmakla birlikte daha güvenilir olarak kabul görürler.
Dezavantajları daha ağır ve pahalı olmalarıdır. Ancak birçok kullanım alanlarının yanında emniyet noktalarında ve inişlerde güvenle kullanılabilirler.
Kanca Burunlu Karabina
Kilitsiz karabinalar; malzeme taşımak ya da expresslerde kullanılırlar. Kilitli karabinalara göre hafif ve küçük olmaları avantajlarıdır. Tel, Düz ve Eğik kapılı olmak üzere 3 farklı çeşiti vardır.
⁕ Kilitsiz karabinalar
Tel Kapılı Karabinalar: Küçük ve en hafif olmalarının yanında, donmaya karşı daha dayanıklı olmaları her türlü hava koşulunda kullanılmalarına imkan sağlar.
Tel Kapılı Karabina
Düz Kapılı Karabinalar: En yaygın ve önemli kullanım yerleri expresslerde bolta kliplenen kısımdır. Ayrıca emniyet kemerlerine ekipman bağlamak için de çokça kullanılırlar. Güçlü ve dayanıklı karabinalardır.
Eğik Kapılı Karabinalar: En yaygın kullanım alanları expesslerde ipin kliplendiği yerdir. Tırmanış ipinin rahat kliplenebilmesi için tasarlanmışlardır. Kapıları rahat açılır.
Eğik Tel Kapılı Karabina
Düz Kapılı Karabina
Eğik Kapılı Karabina
Emniyete alırken ya da iniş yaparken çoğunlukla armut (HMS) karabinalar tercih edilir. Özellikle emniyete alma esnasında tırmanıcıya ip verilirken ya da ip sağılırken HMS karabinalar yapıları gereği geniş boyunlu olmaları sebebiyle emniyet kemerinin iniş halkasında yan dönebilirler.
⁕ İniş ve emniyete alma (Anti-cross) karabinaları
Grivel Karabina
Black Diamond Karabina
DMM Karabina
DMM Karabina
Bu dönme hareketini önlemek için anti-cross sistemler geliştirilmiştir. Bu sistemlerin amacı iniş/emniyet aletinin karabina içerisinde dönmesini önlemek ve karabinanın yük istikametinde kalmasını sağlamaktır.
Salewa Karabina
Sonuç olarak; hangi tür emniyet aleti kullanırsanız kullanın fren elinizi sürekli olarak bacağınıza yakın ve fren pozisyonunda tutmanız gerektiğini unutmayın.
Detaylı Bilgi İçin
Expressler (Genelde set olarak kullanıldıkları için Express set olarak da adlandırılmaktadırlar.) kaya tırmanışında da spor tırmanışta da aynı maksatla kullanılmaktadırlar. Her ne kadar aynı amaçla kullanılmakta olsalar da spor tırmanış ile kaya tırmanışı için üretilen expressler arasında bazı farklılıklar vardır.
⁕ Express
(Quickdraws)
Spor Tırmanış/Sportif Tırmanış
Expressler; aşağıdaki durumlar göz önüne alınarak her spor ya da kaya tırmanışına özel tasarlanırlar.
Kaya tırmanışında düşme oranı spor tırmanışa göre daha azdır. Tırmanıcılar daha az risk alarak rotayı tamamlamaya odaklanırlar ilaveten teknik çalışmalar da spor tırmanışta olduğu kadar çok değildir.
Kaya tırmanışında ağırlık daha önemlidir. Spor tırmanışta tırmanışlar expresslerin rotada hazır olduğu şekilde gerçekleştirilir.
Expresslerin boyunun belirlenmesi ve kullanılması konularını ayrı bir başlıkta inceleyeceğiz.
Kaya tırmanışında expressler duvarda bırakılmazken özellikle yarışma yapılmayan duvarlarda sabit bırakılabilmektedir. Bu da bolt karabinasının çelik ve kapısız olabilmesini imkan sağlamaktadır.
Detaylı Bilgi İçin
Expressler ile İlgili Her şey
Express seçimi kişisel tercihlere ve kullanım amacına göre değişebilmektedir. Express almadan önce kullanım alanınızı ve amacınızı doğru belirlemeniz çok önemlidir.
Tırmanıcılar tırmanış esnasında avuç içi ve parmaklarındaki terlemeyi önlemek ve tutamaklarla olan sürtünmeyi arttırmak için magnezyum tozu kullanırlar.
⁕ Toz torbası, magnezyum tozu ve fırça
Bu maksatla 2 farklı boyutta toz torbası kullanırlar. Bunlardan biri bele takılan model diğeri ise bouldering disiplininde yere bırakılarak kullanılan modeldir.
Toz Torbası (Chalk Bucket)
Toz Torbası (Chalk Bag)
Manyetik ya da büzgü ağızlı vb. bir çok çeşitte ve tasarımda toz torbaları üretilmektedir. Temelde tüm toz torbaları aynı amaca hizmet etmektedir. Önemli olan sizin kendinizi en konforlu hissettiğiniz ürünü bulmanızdır.
Katı ve Sıvı Toz Çeşitleri
Fırça
Magnezyum tozları güreş, cimnastik vb. branşlarda kullanılan tozlar ile aynıdır. Günümüzde sıvı (Alkollü) magnezyum tozları da üretilmektedir. Satın almadan önce içeriklerini incelemeniz alerjik reaksiyonlar yaşamamak adına dikkat gerektirebilir.
Kişisel tercihiniz, gerçekleştireceğiniz tırmanış türü ve yerine göre toz, blok, top ya da sıvı magnezyum tozu çeşitlerinin artı ve eksilerini değerlendirerek istediğiniz ürünü seçebilirsiniz.
Detaylı Bilgi İçin
Spor Tırmanışta kullanılan ekipman ve aksesuarları tanıdıktan sonra artık hangi ürünlerle başlayabileceğinize dair yazımızı okuyabilirsiniz artık.
Magnezyum Tozları
Yukarıdaki içerik Spor tırmanışa yönelik olarak hazırlanmıştır. Anlatılan ekipman özellikleri diğer tırmanışlarınız için doğru seçim olmayabilir.
